Tranh chấp đất đai có thể biểu hiện trên nhiều hình thức khác nhau về việc xác định người có quyền sử dụng đất, bên cạnh đó còn tồn tại nhiều loại tranh chấp khác có liên quan đến quyền sử dụng đất. Trên thực tế phát sinh các tranh chấp đất đai, vấn đề xác định cách thức giải quyết tranh chấp thường gây khó khó khăn cho các bên. Pháp luật đất đai quy định cách thức giải quyết tranh chấp theo từng trường hợp cụ thể, đòi hỏi người sử dụng đất phải tuân thủ.

Tranh chấp đất đai đã được Tòa án có thẩm quyền thụ lý giải quyết, theo trình tự, Tòa án sẽ tiến hành tổ chức hòa giải tranh chấp đất đai. Như vậy, cơ sở cho việc hòa giải, chủ thể tham gia và thủ tục hòa giải tại Tòa án được pháp luật quy định như thế nào? Ý nghĩa hoạt động này. Chúng tôi xin được giới thiệu như sau:

Theo quy định tại Khoản 1 Điều 135, Luật đất đai năm 2003 và Khoản 1 Điều 202 Luật đất đai năm 2013 thì "Nhà nước khuyến khích các bên tranh chấp đất đai tự hòa giải hoặc giải quyết tranh chấp đất đai thông qua hòa giải ở cơ sở" và Khoản 2 của cả hai Điều luật này lại quy định theo hướng "Tranh chấp đất đai mà các bên tranh chấp không hòa giải được thì gửi đơn đến UBND xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp".

Tranh chấp đất đai (TCĐĐ) có thể được giải quyết theo phương thức khởi kiện tại Tòa án có thẩm quyền hoặc khiếu nại lên cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Tương ứng với mỗi phương thức, quy trình, thủ tục giải quyết cũng khác nhau.

Qua đợt giám sát của UBTVQH về việc thực hiện chính sách, pháp luật trong giải quyết khiếu nại, tố cáo (KNTC) của công dân đối với các quyết định hành chính về đất đai tại một số địa phương cho thấy, công tác hòa giải trong các tranh chấp đất đai chưa được thực hiện đầy đủ tại các cấp cơ sở. Ở những nơi làm tốt công tác hòa giải, tỷ lệ khiếu kiện đất đai thường thấp hơn những nơi công tác hòa giải được làm chiếu lệ. Cùng với đó, những bất cập trong công tác hòa giải cơ sở liên quan đến tranh chấp đất đai đòi hỏi cần khẩn trương hoàn thiện, sửa đổi.

Trong nền kinh tế thị trường, các nhà kinh doanh đều muốn xây dựng lòng tin, duy trì mối quan hệ kinh tế với các đối tác một cách lâu dài để bảo đảm cho hoạt động kinh doanh, thương mại ổn định và phát triển. Tuy vậy, đôi khi vì nhiều lý do chủ quan và khách quan, các mối quan hệ kinh tế thương mại giữa các nhà kinh doanh cũng có những bất đồng và mâu thuẫn dẫn đến các tranh chấp trong việc thực hiện các cam kết.

Hòa giải tranh chấp đất đai là một thủ tục bắt buộc theo quy định tại Điều 135, 136 của Luật Đất đai năm 2003. Tranh chấp đất đai phải qua tiến hành hòa giải ở cơ sở là một thủ tục bắt buộc; nếu chưa qua thủ tục hòa giải ở cơ sở thì những cơ quan có thẩm quyền sẽ không thụ lý và tiến hành giải quyết. Do vậy, người dân cần nắm rõ quy trình hòa giải tranh chấp đất đai