Điều kiện không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế

Trả lời:
Căn cứ dữ kiện bà cung cấp chúng tôi xác định bố mẹ bà đã cho đứt một phần tài sản là quyền sử dụng đất cho các anh chị lớn (chứ không phải thừa kế vì lúc đó bố mẹ bà đang còn sống). Vì bà không nói rõ là diện tích còn lại bố mẹ đã cho hai người con là A và B chưa nên chúng tôi chia làm hai trường hợp:
- Nếu đã cho thì diện tích đó là tài sản chung của hai người con là A và B: căn cứ Điều 201 Bộ luật dân sự⁽¹⁾ quy định quyền định đoạt của chủ sở hữu như sau: “Chủ sở hữu có quyền tự mình bán, trao đổi, tặng cho, cho vay... hoặc thực hiện các hình thức định đoạt khác đối với tài sản của mình”. Như vậy theo quy định nêu trên thì chủ sở hữu có quyền định đoạt tài sản của mình bằng cách chuyển giao quyền sở hữu tài sản cho người khác. Do đó, nếu bố mẹ bà đã chia số đất này cho A và B thì A và B là đồng sở hữu của khối tài sản này.
Vì là tài sản chung nên hiện nay A muốn được hưởng một phần diện tích là hợp pháp. Căn cứ khoản 2 Điều 237 Bộ luật dân sự⁽²⁾ về định đoạt tài sản chung của các sở hữu chung như sau: “Việc định đoạt tài sản chung hợp nhất được thực hiện theo thoả thuận của các chủ sở hữu chung hoặc theo quy định của pháp luật”. Như vậy, nếu giữa A và chị dâu - vợ của B (vì B bị tâm thần nên vợ của B sẽ là người giám hộ cho B) không thoả thuận được với nhau về việc phân chia tài sản chung thì A có thể yêu cầu Toà án chia tài sản chung theo quy định tại khoản 2 Điều 25 Bộ luật tố tụng dân sự.
- Nếu chưa cho thì đó là tài sản của bố mẹ nhưng chưa chia: vì là tài sản chung của bố mẹ chưa chia và khi bố mẹ mất không có di chúc nên việc thừa kế sẽ theo quy định của pháp luật thừa kế. Căn cứ điểm a khoản 1 Điều 679 Bộ luật dân sự⁽³⁾ thì tất cả những người con thuộc hàng thừa kế thứ nhất của bố mẹ và được hưởng phần di sản bằng nhau. Tuy nhiên, việc yêu cầu chia thừa kế phải căn cứ vào thời hiệu. Theo quy định tại Điều 648 Bộ luật dân sự⁽⁴⁾ thì thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế là mười năm kể từ thời điểm mở thừa kế. Do đó, trong trường hợp này đã hết thời hiệu nên những người thuộc hàng thừa kế không còn quyền khởi kiện yêu cầu Toà án chia thừa kế mà chỉ có quyền khởi kiện đòi tài sản chung nếu thuộc trường hợp dưới đây:
Theo quy định tại điểm a tiểu mục 2.4 phần I Nghị quyết số 02/2004/NQ-HĐTP ngày 10/8/2004 của Hội đồng thẩm phán Toà án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các vụ án dân sự, hôn nhân và gia đình không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế khi: “Trường hợp trong thời hạn mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về quyền thừa kế và có văn bản cùng xác nhận là đồng thừa kế hoặc sau khi kết thúc thời hạn mười năm mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về hàng thừa kế và đều thừa nhận di sản do người chết để lại chưa chia thì di sản đó chuyển thành tài sản chung của các thừa kế. Khi có tranh chấp và yêu cầu Toà án giải quyết thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế, mà áp dụng các quy định của pháp luật về chia tài sản chung để giải quyết...”.
Như vậy, mặc dù thời hiệu chia thừa kế đã hết nhưng các đồng thừa kế thuộc trường hợp như Điều luật trên quy định thì vẫn có quyền yêu cầu chia tài sản mà vợ chồng B đang quản lý sử dụng.
------------------------------------------------
(1) Điều 195 Bộ luật dân sự năm 2005 quy định: "Quyền định đoạt là chuyển giao quyền sở hữu tài sản hoặc từ bỏ quyền sở hữu đó".
(2) Khoản 2 điều 223 Bộ luật dân sự năm 2005.
(3) Điểm a khoản 1 điều 664 Bộ luật dân sự năm 2005.
(4) Điều 645 Bộ luật dân sự năm 2005 quy định: "Thời hiệu khởi kiện để người thừa kế yêu cầu chia di sản, xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.
Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại là 3 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế".