Bồi thường và tái định cư khi thu hồi đất

Câu hỏi:
Ông X, bà T sinh sống tại huyện K, tỉnh H. Hai ông bà có 150m2 đất giáp đường Quốc lộ đi qua nội thành thành phố O, tỉnh H. Trên đất là ngôi nhà 3 tầng kiên cố được ông X, bà T xây năm 2010 với tổng số tiền dùng để xây nhà là 1 tỷ đồng. Tháng 12/2014, gia đình ông X, bà T bị thu hồi 150m2 phục vụ cho việc xây dựng khu đô thị mới tại địa phương nơi ông X, bà T ở. Tổng số 150m2 đất bị thu hồi bao gồm: 145 m2 đất có GCNQSDĐ hợp pháp đứng tên ông X, bà T được cấp năm 2009 và có 5 m2 do ông X, bà T lấn chiếm. ông X, bà T có một người con gái duy nhất là chị A. Khi nhà nước thu hồi, ông X, bà T và vợ chồng con gái ông X, bà T cùng sống chung với nhau trên diện tích nhà và đất bị thu hồi. Ông X, bà T có chung sổ hộ khẩu. Vợ chồng con gái ông X, bà T có hộ khẩu riêng. Khi nghe thông tin nhà và đất thuộc quyền sở hữu hợp pháp của mình bị Nhà nước thu hồi, ông X, bà T rất buồn. Ông bà đã sống trên mảnh đất này hàng chục năm. Gần một đời người hai ông bà mới tích góp xây được ngôi nhà theo sở thích của mình nên ông X, bà T không đồng ý di dời. Đã nhiều lần ban giải phóng mặt bằng của dự án xây dựng khu đô thị mới đến vận động di dời, ông bà đều đóng cửa không tiếp. Chỉ đến khi được con gái giải thích phải chấp hành việc di dời vì Nhà nước cần thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội phục vụ lợi ích của cả cộng đồng thì ông X, bà T mới đồng ý. Tuy nhiên ông X, bà T phân vân, nửa tin nửa ngờ khi chị A còn thông báo với ông X, bà T về việc ông bà sẽ được Nhà nước hỗ trợ di dời đến nơi ở mới, được mua nhà ở nơi ở mới với giá ưu đãi bên cạnh số tiền được đền bù, giải phóng mặt bằng. Nếu được như thế thì ông X, bà T cũng muốn vợ chồng chị A mua nhà ở cạnh. Ông A, bà T không biết chị A có được quyền mua nhà tái định cư với giá ưu đãi không?
Trả lời:
Văn phòng luật sư Tô Đình Huy trả lời:
1.Trách nhiệm bồi thường, hỗ trợ cho gia đình ông X, bà T di dời đến nơi ở mới.
Nhà nước thu hồi đất của gia đình ông X, bà T để xây dựng khu đô thị mới thuộc trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng quy định tại Điểm a Khoản 2 Điều 62 Luật Đất đai 2013. Đó là việc thu hồi đất để thực hiện dự án xây dựng khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế; khu đô thị mới, dự án đầu tư bằng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA).
Căn cứ vào quy định tại Điểm a Khoản 1 Điều 75 Luật Đất đai 2013 về điều kiện được bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng thì gia đình ông X, bà T đáp ứng về điều kiện được bồi thường do diện tích đất bị thu hồi của gia đình ông X, bà T là đất ở, có GCNQSDĐ hợp pháp. Vì vậy, gia đình ông X, bà T sẽ được hưởng chính sách bồi thường theo nguyên tắc quy định tại Điều 71 và được hướng dẫn cụ thể tại Điều 79 Luật Đất đai 2013. Do ông X, bà T bị thu hồi toàn bộ diện tích đất ở nên: 
- Trường hợp ông X, bà T không còn đất ở, nhà ở nào khác trong địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất thu hồi thì được bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở; trường hợp không có nhu cầu bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở thì Nhà nước bồi thường bằng tiền;
- Trường hợp ông ông X, bà T còn đất ở, nhà ở trong địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất thu hồi thì được bồi thường bằng tiền. Đối với địa phương có điều kiện về quỹ đất ở thì được xem xét để bồi thường bằng đất ở.
Về căn cứ để tính giá trị bồi thường: Dựa trên diện tích đất hợp pháp được thu hồi và diện tích nhà xây dựng theo đúng quy định của pháp luật. Căn cứ vào Điểm e khoản 1 Điều 64, và khoản 3 Điều 82 Luật Đất đai 2013 thì 5m2 đất do ông ông X, bà T lấn chiếm trái phép sẽ không được bồi thường. Diện tích đất được bồi thường là 145m2 được cấp GCNQSDĐ hợp pháp. Mặc dù ông ông X, bà T xây nhà trên diện tích đất 150 m2 nhưng nhà nước chỉ bồi thường giá trị nhà trên diện tích đất được cấp phép (thể hiện trên GCNQSDĐ của ông ông X, bà T). Căn cứ để tính giá trị nhà dựa vào quy định việc cấp Giấy phép xây dựng phải dựa vào diện tích đất được nhà nước cấp phép theo hướng dẫn tại Nghị định số 12/2009/NĐ-CP quy định về Giấp phép xây dựng.
Ngoài việc được nhà nước bồi thường theo quy định của pháp luật thì hộ gia đình, cá nhân người Việt Nam định cư nước ngoài có thể nhận được các chính sách hỗ trợ tái định cư của Nhà nước khi phải di chuyển chỗ ở.[1] Ở tình huống trên, gia đình ông ông X, bà T bị thu hồi hết diện tích đất nên phải di chuyển chỗ ở. Do đó, ông ông X, bà T có thể căn cứ vào Điều 86 Luật Đất đai 2013 về bố trí tái định cụ cho người có đất ở được thu hồi mà phải di chuyển chỗ ở và Điều 22 Nghị định 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất để biết thêm quyền lợi của mình được hưởng.
Tại khoản 2 Điều 67 về trình tự, thủ tục thu hồi đất vì mục đích quốc phòng an ninh; phát triển, kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng quy định  tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng có trách nhiệm lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, xác định  dựa vào điều kiện về quỹ đất ở, nhà ở tái định cư và thực tế tại địa phương, nhu cầu sử dụng của người có đất bị thu hồi… Tiếp theo, tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường có trách nhiệm cùng UBND cấp xã nơi có đất thu hồi triển khai lấy ý kiến của người dân trong khu vực có đất thu hồi,  tổng hợp ý kiến, chỉnh sửa, hoàn thiện phương án bồi thường và được UBND cấp có thẩm quyền phê duyệt. Ngoài ra, căn cứ vào khoản 2 Điều 6 Nghị định 47/2014/NĐ-CP, ngày 15/5/2014 về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất thì trường hợp trong hộ gia đình có nhiều thế hệ, nhiều cặp vợ chồng cùng chung sống trên một thửa đất ở thu hồi nếu đủ điều kiện để tách thành từng hộ gia đình riêng theo quy định của pháp luật về cư trú hoặc có nhiều hộ gia đình có chung quyền sử dụng một (01) thửa đất ở thu hồi thì Ủy ban nhân dân cấp tỉnh căn cứ vào quỹ đất ở, nhà ở tái định cư và tình thực tế tại địa phương quyết định mức đất ở, nhà ở tái định cư cho từng hộ gia đình.
2. Về quyền ưu tiên mua nhà tái định cư của vợ chồng chị A.
Theo tình huống, thời điểm thu hồi diện tích nhà và đất 150m2 có gia đình ông ông X, bà T và gia đình con gái ông ông X, bà T cùng sinh sống thì việc mỗi gia đình có sổ hộ khẩu riêng biệt có quyền ưu tiên mua nhà hay không hoàn toàn phụ thuộc vào chính sách khi xây dựng phương án tái định cư được quy định tại Điều 69 Luật Đất đai 2013 và Điều 6 Nghị định 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
Trên đây là những quy định chung của Luật Đất đai 2013 áp dụng chung cho tất cả địa phương trên cả nước, ông ông X, bà T nên tham khảo những chính sách riêng ở mỗi địa phương (nếu có) liên quan đến lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi bị thu hồi đất ở.



[1] Xem Điểm c Khoản 2 Điều 83 Luật Đất đai 2013. 

Bạn muốn tìm hiểu thêm các vấn đề liên quan. Hãy tham khảo các bài viết khác tại website chúng tôi hoặc gọi tổng đài tư vấn 0909 160684 để được luật sư tư vấn trực tiếp.

Gọi 0909160684 hoặc gởi yêu cầu trực tuyến

Chat Facebook
Chat Zalo
0978845617
Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây